Beata Płoska Digitalizacja muzykaliów łańcuckich w kontekście kultury polskiej i europejskiej
Projekt digitalizacji muzykaliów ze zbiorów Muzeum-Zamku w Łańcucie został zrealizowany w 2010 r. przez Stowarzyszenie Artystyczne Horizon w Krakowie, przy współudziale merytorycznym partnerów niemieckich i wielkim zaangażowaniu ze strony samego Muzeum.
W trakcie naszych prac nad realizacją projektu przyjęliśmy szeroką, wizualno-dźwiękową formułę digitalizacji. Z jednej strony włączyliśmy obszerny fragment zbioru rękopisów i druków muzycznych do katalogu cyfrowego biblioteki, z drugiej zaś – wychodząc poza ramy zasadniczej, dokumentacyjno-archiwizacyjnej części naszego przedsięwzięcia – utrwaliliśmy wybrane dzieła w formie dźwiękowej na dwóch płytach CD. Dodatkowo nagraliśmy cały szereg plików muzycznych z fragmentami utworów; mamy nadzieję, że będą one stanowić przydatny materiał informacyjny. Dzięki „digitalizacji dźwiękowej” partytur łańcuckich nasz projekt zyskuje wyraźne oblicze artystyczne.
Warto przypomnieć, że biblioteka Zamku w Łańcucie zawdzięcza swoje zbiory muzyczne głównie księżnej Izabeli Lubomirskiej, właścicielce dóbr łańcuckich z okresu rozkwitu i schyłku polskiego oświecenia. To właśnie z jej inicjatywy pierwotny zamek-forteca został przebudowany – zgodnie z duchem epoki – na rezydencję pałacową, a jego wnętrza zapełniły się licznymi dziełami sztuki europejskiej. Do bezcennych zbiorów Muzeum-Zamku – obrazów, rzeźb, waz antycznych, wyrobów rzemiosła artystycznego czy dawnych instrumentów muzycznych – należy także unikatowa kolekcja materiałów nutowych, będąca przedmiotem naszego zainteresowania.
Z uwagi na olbrzymią ilość materiałów skoncentrowaliśmy się niemal wyłącznie na muzyce polskiej i niemieckiej (zakładamy, że jest to dobry punkt wyjścia do rozwoju projektu w następnych latach). W pojedynczych przypadkach skierowaliśmy naszą uwagę również na twórców innych narodowości, czerpiących z tradycji polskiej lub mających wielonarodowe korzenie. To pozorne odstępstwo od ogólnych założeń projektu ma na celu rozluźnienie sztywnych podziałów i podkreślenie ponadnarodowego wymiaru sztuki – zwłaszcza muzyki. Wskazujemy w ten sposób na paneuropejski profil łańcuckich zbiorów muzycznych, zgromadzonych w poczuciu wspólnoty kulturowej naszego kontynentu na długo przed ucieleśnieniem się idei zjednoczonej Europy.
Nadrzędnym celem przypadającej na 2010 r. digitalizacji części łańcuckich zbiorów muzycznych było utrwalenie ich zapisu nutowego w postaci cyfrowej, a tym samym stworzenie warunków do ich bezpiecznego długookresowego przechowywania. Za równie istotny aspekt digitalizacji należy uznać upowszechnienie zbiorów, polegające na udostępnieniu elektronicznego zapisu partytur i głosów partyturowych szerokim kręgom badaczy i praktyków. Dla nas – jako muzyków wykonawców – szczególnie ważna jest misja przywrócenia tym dziełom należnego im miejsca w salach koncertowych. Spodziewamy się, że dostępna na naszych płytach CD żywa prezentacja („digitalizacja” warstwy dźwiękowej) wybranych utworów przyczyni się do częstszego wykorzystywania łańcuckich materiałów nutowych do celów artystycznych.
W czasie nagrywania, a także wykonania koncertowego wszystkich tych niezwykle wartościowych, wydobytych z zapomnienia utworów, mieliśmy poczucie uczestniczenia w historycznej chwili. Zrealizowane przez nas nagrania są bowiem unikatowe w skali światowej, a kompozycje, które włączyliśmy do programu uroczystego koncertu w Sali Balowej Zamku (10 października 2010 r.), zabrzmiały najprawdopodobniej po raz pierwszy od wielu dziesiątków lat.
Mamy nadzieję, że w najbliższej przyszłości będziemy mogli kontynuować nasz projekt. Utrwalenie w postaci cyfrowej ogromnej liczby woluminów oraz towarzysząca temu rejestracja fonograficzna wybranych utworów – to zadanie, które będzie wymagać co najmniej kilku lat pracy, a także sporych nakładów finansowych. Warto jednak podjąć ten wysiłek. Wierzymy, że dzięki kompleksowej digitalizacji muzykaliów łańcuckich zdołamy przywrócić do życia wiele wartościowych, dotychczas niewykonywanych utworów, a nasze działania w tym zakresie spotkają się z przyjaznym odzewem ze strony polskich i europejskich instytucji kultury oraz sponsorów prywatnych.
Jako Stowarzyszenie, którego animatorami są artyści i miłośnicy sztuki związani ze środowiskami twórczymi kraju i zagranicy, wyrażamy głęboką satysfakcję, że podjęty przez nas projekt digitalizacji zasobów bibliotecznych Muzeum-Zamku w Łańcucie w zakresie muzyki polskiej i niemieckiej sprzyja zachowaniu i ochronie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, a także rozwijaniu działalności artystycznej w kontekście wspólnoty Polski z Unią Europejską.
Beata Płoska – autor projektu, Stowarzyszenie Artystyczne Horizon
