Tadeusz Baj Biblioteka łańcucka
Biblioteka Potockich w Łańcucie należy do nielicznych rodowych, domowych bibliotek magnackich zachowanych po II wojnie światowej.
Została zbudowana w 1798 r. na zlecenie ówczesnej właścicielki Łańcuta, księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736–1816), wdowy po Stanisławie Lubomirskim, marszałku wielkim koronnym (1720–1783). Piętrowy pawilon biblioteczny zaprojektował architekt królewski Christian Piotr Aigner. Był on również projektantem najpiękniejszych wnętrz pałacu Lubomirskiej: Sali Balowej, Wielkiej Jadalni, Teatrzyku.
Z bogatej biblioteki księżnej pozostało niewiele książek. Uległy one rozproszeniu; zachowało się m.in. 18 starodruków opatrzonych jej znakami własnościowymi oraz zbiory muzyczne.
Obecny wygląd biblioteka uzyskała na przełomie XIX i XX w.; jej wnętrze przebudowali w stylu angielskim, późnowiktoriańskim dwaj architekci – Armand Bauqué i Albert Pio. Bibliotekę wyposażono w wygodne angielskie meble pochodzące z tego samego okresu.
W szafach boazerii zgromadzono ok. 22 tys. woluminów książek. W skład zbiorów wchodzą książki z XIX i XX w. o różnej tematyce, starodruki, rękopisy nowożytne, kartografia, czasopisma i grafika. Do skarbów Biblioteki Potockich zaliczamy Inwentarz Księstwa Koreckiego z 1813 r., inkunabuł Karola Mannekena Formulae epistolarum z 1491 r., Statuta Sigismundi Primi Poloniae Regis z 1524 r., Kronikę Marcina Kromera z 1555 r., atlas Wilhelma i Jana Blaeu Theatrum orbis terrarum sive Atlas novus z lat 1640–1655. Unikatami w pałacowej bibliotece są certyfikaty szlachectwa i dyplomy Orderu Złotego Runa, przyznane właścicielom Łańcuta przez cesarza Franciszka I.
Najcenniejszym działem zbiorów bibliotecznych są muzykalia, których gromadzenie zapoczątkowała Izabela z Czartoryskich Lubomirska – osoba o wszechstronnych zainteresowaniach, uzdolniona muzycznie, kolekcjonerka dzieł sztuki. Urządzała ona w salonach łańcuckiego pałacu koncerty, na które zapraszała artystów z całej Europy. Kolekcja muzykaliów, licząca ponad 1500 woluminów, obejmuje m.in. autografy i odręczne kopie partytur operowych Giovanniego Battisty Cimadora, Giovanniego Paisiella, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Marcella Bernardiniego di Capua, Gioacchina Rossiniego.
Od roku 1998 decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki Rzeczpospolitej Polskiej zbiory pałacowej biblioteki Potockich w Łańcucie wpisano do narodowego zasobu bibliotecznego.
Tadeusz Baj – bibliotekoznawca; kierownik Biblioteki Muzeum-Zamku w Łańcucie
