Karol Lipiński
Karol Lipiński (1790–1861) – polski skrzypek, dyrygent, kompozytor i pedagog muzyczny; jeden z najwybitniejszych skrzypków-wirtuozów I połowy XIX w., często porównywany z ówcześnie żyjącym włoskim geniuszem skrzypiec Nicolo Paganinim.
Urodził się w Radzyniu Podlaskim na Lubelszczyźnie. Od najwcześniejszych lat przejawiał niezwykły talent muzyczny. W piątym roku życia rozpoczął naukę gry na skrzypcach pod kierunkiem ojca, Feliksa Lipińskiego – kapelmistrza orkiestry działającej w pałacu hrabiów Potockich w Radzyniu Podlaskim. Kiedy w 1799 r. rodzina Lipińskich przeniosła się do Lwowa, młody Karol został członkiem orkiestry prowadzonej przez jego ojca w rezydencji hrabiego Adama Starzeńskiego. Warto wspomnieć, że przez pewien czas interesował się także wiolonczelą, osiągając wysoką biegłość w grze na tym instrumencie.
Mając dziewiętnaście lat, został pierwszym skrzypkiem, a trzy lata później dyrygentem orkiestry teatru niemieckiego we Lwowie. Tutaj odbyły się premiery jego kilku młodzieńczych dzieł scenicznych, a także prawykonania trzech symfonii. W 1814 r. udał się do Wiednia, gdzie spotkał się z niemieckim skrzypkiem i kompozytorem Louisem Spohrem. Po tym spotkaniu Lipiński podjął ważną dla swego dalszego rozwoju artystycznego decyzję: kierując się radą i autorytetem niemieckiego mistrza, postanowił poświęcić się karierze wirtuoza. Po powrocie do Lwowa zrezygnował z dotychczasowej pracy w teatrze i skoncentrował się na doskonaleniu swej techniki skrzypcowej oraz komponowaniu. W tym czasie stworzył wiele dzieł, które zarazem włączył do własnego repertuaru koncertowego, m.in. Rondo alla polacca op. 7, trio op. 8, polonezy czy kaprysy skrzypcowe.
W 1817 r. udał się na tournée do Włoch; po drodze koncertował w Koszycach, Budapeszcie, Lublanie i Trieście, a w samych Włoszech – w Wenecji, Mediolanie, Padwie, Weronie i Piacenzy. W Piacenzy dwukrotnie wystąpił wspólnie z Nicolo Paganinim, z którym miał okazję zagrać ponownie 11 lat później w Warszawie, podczas uroczystości koronacji cara Mikołaja I. Podczas kilkunastu lat intensywnej działalności koncertowej i licznych podróży artystycznych na obszarze rozciągającym się od Moskwy i Petersburga aż po Paryż i Londyn zdobył popularność i sławę czołowego europejskiego wirtuoza, stawianego na równi z Paganinim. Wyróżniono go wieloma tytułami i zaszczytami, m.in. nominacją na „pierwszego skrzypka Dworu Królestwa Polskiego i Dworu Carskiego”, a także honorowym obywatelstwem Wiednia i honorowym członkostwem towarzystwa filharmonicznego w Lublanie. Jego dorobek kompozytorski z lat dwudziestych i trzydziestych to głównie utwory z pierwszoplanową partią skrzypiec – fantazje, polonezy, wariacje, ronda oraz trzy koncerty skrzypcowe, z popularnym koncertem D-dur op. 21 („Wojskowym”) na czele.
W 1839 r. osiadł w Dreźnie i przez ponad 20 lat pełnił tam funkcję królewskiego nadwornego kapelmistrza i koncertmistrza orkiestry operowej. Koncertował z najwybitniejszymi wirtuozami swej epoki, m.in. z Lisztem. Współpracował z wydawnictwem muzycznym. Nie zaniedbując działalności pedagogicznej, opiekował się młodymi talentami, m.in. Henrykiem Wieniawskim. W 1854 r., w uznaniu zasług dla dworu saskiego, otrzymał kolejne oficjalne wyróżnienie – Rycerski Order Księcia Alberta. W okresie drezdeńskim powstały jego ostatnie utwory, z których szczególnie cenny jest IV koncert skrzypcowy A-dur op. 32.
W ostatnim roku życia przeniósł się do swojej posiadłości w Urłowie pod Lwowem, gdzie utworzył szkołę muzyczną dla dzieci z rodzin chłopskich.
Mirosław Płoski
