Artur Bartels (Barthels)
Artur Bartels (Barthels), 1818–1885 – polski artysta urodzony na Litwie (wg Polskiego Słownika Biograficznego – w Wilnie); pieśniarz, poeta, satyryk, rysownik karykaturzysta, komediopisarz. Dziś prawie zapomniany, za życia cieszył się ogromną popularnością i był ceniony przez takich twórców, jak Józef Ignacy Kraszewski, Bolesław Prus, Cyprian Kamil Norwid czy Jan Matejko.
Pochodził z arystokratycznej rodziny ziemiańskiej. Kształcił się w Warszawie, Petersburgu i Paryżu. Po powrocie do kraju prowadził gospodarstwo rolne na terenie swego majątku na Wileńszczyźnie. W 1863 r., w początkowej fazie terroru Murawjowa na Litwie, przeniósł się do Warszawy. W latach 1875–78 przebywał w Rydze, gdzie szybko stał się jedną z czołowych postaci życia artystycznego i towarzyskiego miejscowej kolonii polskiej. Od 1878 r. aż do śmierci działał w Krakowie; był tam cenionym satyrykiem i publicystą wypowiadającym się na tematy polityczne i społeczne.
Zyskał sławę jako twórca tekstów i muzyki do licznych piosenek, które sam śpiewał przy własnym akompaniamencie fortepianowym – takich jak Ciocia Salusia, Panna Marianna czy Departament Niższej Sekwany (warto jednak zastrzec, że jako kompozytor nie stronił od zapożyczeń i wiele z jego pomysłów muzycznych trudno uznać za oryginalne). Wśród utworów dramaturgicznych Bartelsa na czołowe miejsce wybijają się farsy Goście i Popas w Miłosnej. Z kolei do najbardziej znanych rysunków satyrycznych tego autora należą serie karykatur z okresu wileńskiego, dołączone do jego szkiców literackich Łapigrosze, Pan Anastazy Skorupka i Pan Eugeniusz.
Mirosław Płoski
