Rodolphe Kreutzer
Rodolphe Kreutzer (1766–1831) – francuski skrzypek, kompozytor, dyrygent i pedagog pochodzenia niemieckiego.
Urodził się w Wersalu w sześć lat po tym, jak jego ojciec, wrocławski muzyk i nauczyciel, przybył do Francji i zaciągnął się do gwardii szwajcarskiej królewskiego ministra spraw zagranicznych.
Początkową edukację muzyczną otrzymał w domu rodzinnym, a od 1778 r. uczył się gry na skrzypcach oraz kompozycji pod kierunkiem Antona Stamitza, dzięki któremu szybko rozwinął swój talent. W wieku trzynastu lat zadebiutował jako solista na jednym z paryskich Concerts spirituels, wykonując z powodzeniem koncert swojego mistrza. Cztery lata później, również w ramach Concerts spirituels, odniósł podobny sukces jako wykonawca własnego koncertu skrzypcowego. Po śmierci ojca zajął jego miejsce w kapeli królewskiej. W tym czasie zaczął też intensywnie komponować. Podczas pobytu w Wersalu napisał m.in. aż sześć spośród dziewiętnastu swoich koncertów skrzypcowych.
W 1789 r. przeniósł się do Paryża. W okresie rewolucji francuskiej kontynuował błyskotliwą karierę muzyczną, ciesząc się niezachwianym autorytetem i popularnością zarówno w kręgach rewolucyjnych, jak i rojalistycznych. Również później niezmiennie utrzymywał wysoką pozycję w życiu muzycznym Paryża. Fakt, że był wychowankiem i protegowanym królowej Marii Antoniny, nie przeszkodził mu w swobodnym rozwijaniu działalności artystycznej i zajmowaniu eksponowanych stanowisk w paryskich instytucjach muzycznych po upadku ancien régime’u. Niezależnie od zmieniających się ustrojów politycznych pełnił kolejno funkcje: skrzypka-solisty w Comédie Italienne (późniejszej Operze Komicznej), od 1802 r. pierwszego skrzypka orkiestry konsula Bonapartego, od 1806 r. koncertmistrza prywatnej orkiestry cesarza Napoleona I, wreszcie, po upadku cesarstwa w 1815 r., maître de la chapelle du roi (dyrektora orkiestry królewskiej) na dworze Ludwika XVIII.
Począwszy od 1790 r. przez następne 35 lat odnosił nieprzerwanie sukcesy jako kompozytor operowy. Należał do czołowych francuskich przedstawicieli przedromantycznego gatunku tzw. opery ocalenia. Do 1825 r. na scenie Comédie Italienne (Opéra Comique) oraz głównej scenie operowej Paryża wystawiono ponad 40 jego dzieł, wśród nich tytuły Paul et Virginie oraz Lodoïska ou Les Tartares (Lodojska czyli Tatarzy), dzięki którym zyskał największy rozgłos. Z paryskim teatrem operowym był formalnie związany także po restauracji Burbonów, pełniąc tam funkcję drugiego dyrygenta, a następnie kierownika muzycznego.
Oprócz stałych występów solistycznych w Paryżu odbywał częste podróże koncertowe za granicę, m.in. do Włoch, Niemiec i Holandii, gdzie zasłynął jako czołowy wirtuoz Europy. W 1798 r. w Wiedniu poznał Beethovena, który kilka lat później poświęcił mu swoją sonatę skrzypcową A-dur op. 47 (zwaną Sonatą Kreutzerowską). Kariera solistyczna Kreutzera załamała się raptownie w 1810 r., po tym jak złamał on rękę w wypadku karocy.
Na kilka lat przed śmiercią, w wyniku pogarszającego się stanu zdrowia, wycofał się z większości oficjalnych stanowisk i wyemigrował do Szwajcarii. Zmarł w Genewie w wieku 64 lat.
Bogata twórczość kompozytorska Kreutzera obejmuje m.in. 42 opery (w tym 12 skomponowanych wspólnie z innymi twórcami), 3 balety-pantomimy (wykorzystujące częściowo materiał muzyczny z oper), 19 koncertów skrzypcowych, 17 kwartetów smyczkowych, liczne tria i duety smyczkowe oraz utwory pedagogiczne. Jako profesor Institut national de musique (od 1795 r. Konserwatorium Paryskiego) Kreutzer wniósł wielki wkład w rozwój światowej wiolinistyki, tworząc m.in. wspólnie z Pierre M.F. Baillotem nowoczesne studium gry skrzypcowej (Méthode de violon), bazujące na zdobyczach szkoły Viottiego. 42 etiudy Kreutzera do dzisiaj stanowią żelazny repertuar pedagogiczny.
Mirosław Płoski
